Μέχρι πότε λέμε τὸ Χριστὸς Ἀνέστη;

 

π. Δημητρίου Ν. Θεοδωροπούλου

Τὸ Χριστὸς Ἀνέστη τὸ λέμε ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ θὰ ἀκουστεῖ γιὰ πρώτη φορὰ τὸ χαρμόσυνο αὐτὸ ἄγγελμα ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ ἱερέως (12η νυκτερινὴ τοῦ Μ. Σαββάτου κατὰ τὴν κρατοῦσα συνήθεια), μέχρι τὴν Τετάρτη πρὸ τῆς Ἀναλήψεως - πρὸ τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς τῆς Ἀναλήψεως πιὸ συγκεκριμένα.

Τότε συμπληρώνονται 39 ἀκριβῶς ἡμέρες ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα.

Ὑπολογισμὸς ἡμερῶν

Καὶ ἂς δοῦμε, ἂν θέλετε, πῶς τὶς ὑπολογίζουμε· πῶς μετρᾶμε τὶς ἡμέρες καὶ βρίσκουμε τὸ σύνολό τους. Διότι αὐτὸ χρειάζεται καὶ σὲ ἄλλες περιπτώσεις. Π.χ. πῶς ὑπολογίζουμε τὶς ἡμέρες καὶ λέμε ὅτι ἕνα νεογέννητο ἔγινε ὀκτὼ ἡμερῶν καὶ μποροῦμε νὰ τοῦ δώσουμε ὄνομα, ἢ σαραντίζει τότε; Πῶς ὑπολογίζουμε τὰ τριήμερα, τὰ ἐννιάμερα καὶ τὰ σαράντα γιὰ τὰ μνημόσυνα ἑνὸς κεκοιμημένου;

Τὸ μυστικό, νὰ ξέρετε, βρίσκεται στὸν ὑπολογισμὸ τῆς πρώτης ἡμέρας. Ἐκεῖ κάνουν πολλοὶ τὸ λάθος· δὲν ὑπολογίζουν τὴν πρώτη ἡμέρα. Ὅταν δὲ λέμε ἡμέρα, ἂς ἐννοοῦμε τὴν τοῦ ἡλιακοῦ ἡμερολογίου, τὴν ἡμέρα δηλαδὴ ποὺ ἀρχίζει μὲ τὴν ἀνατολὴ τοῦ ἡλίου καὶ τελειώνει ἀφοῦ παρέλθει καὶ ἡ νύκτα καὶ ἀνατείλει ξανὰ ὁ ἥλιος.

Ἔτσι, ἄν, γιὰ παράδειγμα, κάποιο παιδὶ γεννήθηκε χθὲς Τρίτη 25 Ἀπριλίου στὶς 3 μετὰ τὰ μεσάνυχτα, σύμφωνα μὲ ὅσα εἴπαμε, θὰ γίνει 8 ἡμερῶν στὶς 2 Μαΐου. Πῶς τὸ ὑπολογίζω; Ὁ μῆνας Ἀπρίλιος ἔχει 30 ἡμέρες, ἄρα 30-25=5. Προσθέτω καὶ τὴν πρώτη (προσοχή! πάντα προσθέτουμε τὴν πρώτη), ὁπότε γίνονται 6. Προσθέτοντας στὴν συνέχεια καὶ 2 ἡμέρες ἀπὸ τὸν Μάϊο, βρίσκω ὅτι στὸ σύνολο εἶναι 8. Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο ὑπολογίζοντας θὰ βρῶ ὅτι τὸ παιδὶ σαραντίζει στὶς 3 Ἰουνίου (6 ἀπὸ τὸν Ἀπρίλιο + 31 ἀπὸ τὸν Μάϊο + 3 ἀπὸ τὸν Ἰούνιο = 40 ἡμέρες).   

Ὁμοίως, ὡς ἤδη ἐλέχθη, ὑπολογίζω καὶ τὰ τῶν κεκοιμημένων. Πάντα δὲν ξεχνῶ νὰ προσμετρῶ τὴν πρώτη ἡμέρα.

Ὑπολογισμὸς τῶν 39 ἡμερῶν τοῦ Πάσχα

Γιὰ τὸν ὑπολογισμὸ τώρα τῶν 39 ἡμερῶν, ποὺ εἴπαμε παραπάνω, θὰ ἀρχίσουμε νὰ ὑπολογίζουμε ὡς πρώτη ἡμέρα τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα. 

Ἐδῶ βέβαια κινδυνεύω νὰ φανῶ ὡς ἀντιφάσκων. Διότι ἀφοῦ στὴν περίπτωση τοῦ παιδιοῦ ποὺ γεννήθηκε στὶς 3 μετὰ τὰ μεσάνυχτα, εἶπα ὅτι προσμετρᾶται καὶ αὐτὴ ἡ ἡμέρα, πῶς ἐδῶ δὲν προσμετρῶ καὶ τὸ Μ. Σάββατο, ὅταν μάλιστα τὸ Χριστὸς Ἀνέστη ψάλλεται τὴν 12η νυκτερινὴ τῆς ἡμέρας ἐκείνης; Δὲν τὸ προσμετρῶ, διότι αὐτὸ ποὺ κάνουμε τὴν 12η νυκτερινὴ τοῦ Μ. Σαββάτου, θὰ ἔπρεπε κανονικὰ νὰ τὸ κάνουμε τὸ πρωῒ τῆς Κυριακῆς (σὲ κάποια μέρη γίνεται). Τὸ Μ. Σάββατο εἶναι ἄλλη ἡμέρα καὶ ἡ Κυριακὴ τοῦ Πάσχα ἄλλη.

Μᾶς μπερδεύουν λίγο αὐτὰ μὲ τὶς ἡμέρες καὶ τὶς ὧρες, διότι εἶναι πολὺ σχετικά, καὶ ἐν τέλει συμβατικά· ἄπορα καὶ ἐλεεινὰ πάντα τὰ ἀνθρώπινα! ὅπως λέει καὶ ὁ ἱερὸς Δαμασκηνός.

Πάντως, ἀκολουθῶντας (πάντα συμβατικὰ) τὰ παραπάνω, ἔχουμε:

Κυριακὴ τοῦ Πάσχα ἕως Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ = 8 ἡμέρες (προσμετρᾶται καὶ ἡ πρώτη ἡμέρα, ἤτοι ἡ Κυριακὴ τοῦ Πάσχα).

Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ ἕως Κυριακὴ τῶν Μυροφόρων = 7 ἡμέρες (δὲν μετράμε ξανὰ τὴν Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ, τὴν μετρήσαμε ἤδη - ἰσχύει τὸ ἴδιο καὶ παρακάτω).

Κυριακὴ τῶν Μυροφόρων ἕως Κυριακὴ τοῦ Παραλύτου = 7 ἡμέρες.

Κυριακὴ τοῦ Παραλύτου ἕως Κυριακὴ τῆς Σαμαρείτιδος = 7 ἡμέρες.

Κυριακὴ τῆς Σαμαρείτιδος ἕως Κυριακὴ τοῦ Τυφλοῦ = 7 ἡμέρες.

Κυριακὴ τοῦ Τυφλοῦ ἕως Τετάρτη πρὸ τῆς Ἀναλήψεως = 3 ἡμέρες.

Σύνολον (8 + 7 + 7 + 7 + 7 + 3 =) 39 ἡμέρες.

Κατὰ τὴν τεσσαρακοστὴ ἡμέρα ὁ Κύριος ἀνελήφθη εἰς τοὺς οὐρανούς.

Ἐπὶ 39 ἡμέρες λοιπὸν λέμε Χριστὸς Ἀνέστη ἀντὶ ἄλλου χαιρετισμοῦ. Διότι ἐπὶ 39 ἡμέρες γιορτάζουμε τὸ Πάσχα. Γι' αὐτὸ καὶ στὴν Ἐκκλησία καθ' ὅλη αὐτὴν τὴν περίοδο καὶ σὲ κάθε ἀκολουθία ἀρχίζουμε καὶ τελειώνουμε μὲ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν...».

Γιὰ τὸ στρόγγυλον τοῦ ἀριθμοῦ βέβαια λέμε ὅτι τὸ Χριστὸς Ἀνέστη κρατάει 40 μέρες. Κατ' ἀκρίβειαν ὅμως εἶναι 39, ὄχι 40. Κατὰ τὴν τεσσαρακοστὴ ἡμέρα ἀπὸ τοῦ Πάσχα δὲν λέμε Χριστὸς Ἀνέστη, ἀλλὰ Χρόνια πολλὰ γιὰ τὴν καινούργια μεγάλη ἑορτή, αὐτὴν τῆς Ἀναλήψεως. 

Τὸ Χρόνια πολλὰ εἶναι εὐχὴ (νὰ ζήσεις χρόνια πολλά, νὰ ἔχεις ὑγεία, χαρὰ κ.λπ). Τὸ Χριστὸς Ἀνέστη δὲν εἶναι εὐχή, ἀλλὰ χαιρετισμός, ἄγγελμα εἰρήνης, διαγγελία τοῦ παγχαρμοσύνου γεγονότος τῆς Ἀναστάσεως.

Ἀπόδοσις ἑορτῆς

Αὐτὸ ποὺ κάνουμε τὴν 39η ἡμέρα, τὴν Τετάρτη πρὸ τῆς Ἀναλήψεως δηλαδή, ὅπως εἴπαμε, ὀνομάζεται στὴν γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας «ἀπόδοσις τῆς ἑορτῆς». Τί σημαίνει αὐτό;

Κάθε ἡμέρα στὴν Ἐκκλησία κάποιος ἅγιος γιορτάζει· μᾶλλον πολλοὶ ἅγιοι γιορτάζουν.

Ἡ γιορτή τους ἀρχίζει μὲ τὴν ἀκολουθία τοῦ ἑσπερινοῦ καὶ τελειώνει τὴν ἑπόμενη ἡμέρα μὲ τὴν ἀκολουθία τῆς Θ΄ (ἐνάτης) Ὥρας (ἔτσι λέγεται), ἡ ὁποία ψάλλεται πρὸ τοῦ ἑσπερινοῦ, μὲ τὸν ὁποῖον (ἑσπερινὸ) ἀρχίζει ἡ ἑορτὴ τῆς ἑπομένης ἡμέρας κ.ο.κ. Τότε (μὲ τὴν Θ΄ Ὥρα) ἀποδίδεται, ὅπως λέμε στὴν γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἑορτή, ἤτοι τελειώνει.

Κάποιες ἑορτὲς τοῦ Προδρόμου κρατοῦν δύο ἡμέρες.

Οἱ Θεομητορικὲς ἑορτὲς (ἑορτὲς τῆς Θεομήτορος, ἤτοι τῆς Κυρίας Θεοτόκου) κρατοῦν περισσότερες ἡμέρες. Ἡ Κοίμησις τῆς Θεοτόκου, γιὰ παράδειγμα, διαρκεῖ ἐπὶ ἐννέα ἡμέρες. Τὰ κοινῶς λεγόμενα «ἐννιάμερα τῆς Παναγίας» (23 Αὐγούστου) δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἡ ἀπόδοσις τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως (γιὰ 9 ἡμέρες γιορτάζουμε τὴν ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως).

Οἱ Δεσποτικὲς ἑορτὲς (ἑορτὲς τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος) διαρκοῦν καὶ αὐτὲς περισσότερες ἡμέρες.

Ἀπ' ὅλες τὶς ἑορτὲς περισσότερες ἡμέρες διαρκεῖ ἡ ἑορτὴ τοῦ Πάσχα. Πῶς ἄλλως! Ἑορτὴ γὰρ ἑορτῶν καὶ πανήγυρις πανηγύρεών ἐστι.

Ἐκ τῶν ὡς ἄνω προῆλθε καὶ ἡ γνωστὴ συνήθεια νὰ λέμε χαριτολογῶντας σὲ κάποιον ποὺ ξέχασε νὰ μᾶς πεῖ τὰ Χρόνια πολλά στὴν ὥρα τους: Ἔ, δὲν ἔγινε καὶ τίποτε, 40 μέρες κρατάει ἡ γιορτή μου!