«Τὰ λόγια καὶ τὰ χρόνια» (εἰς μνήμην Γιάννη Μαρκόπουλου)
Τὸ ἀριστούργημα τοῦ Γιάννη Μαρκόπουλου «Τὰ λόγια καὶ τὰ χρόνια».
Ἀφιερωμένο στὴν μνήμη του! Προσφάτως ἐκοιμήθη καὶ χθὲς ἐκηδεύθη ἀπὸ τὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ Ἀθηνῶν.
Οἱ στίχοι εἶναι τοῦ Μάνου Ἐλευθερίου. Κάποιες λέξεις καὶ φράσεις ἔχουν τροποποιηθεῖ χάριν τῆς λογοκρισίας. Παρακάτω σημειώνονται μὲ πλάγια γράμματα μέσα σὲ ἀγκύλες· τὸ ἴδιο καὶ οἱ λέξεις ἢ φράσεις μὲ τὶς ὁποῖες ἀντικαταστάθηκαν. Τὸ ποίημα εἶχε καὶ ἄλλους στίχους. Χρησιμοποιήθηκαν ἀργότερα ἀπὸ τὸν συνθέτη σὲ ἄλλο τραγούδι.
 |
| Μάνος Ἐλευθερίου Ἑρμούπολις Σύρου 12/03/1938 - Ἀθῆναι 22/07/2018 |
 |
| Χαράλαμπος Γαργανουράκης Ἡράκλειον Κρήτης 28/06/1946 |
Τραγουδᾶ ὁ Χαράλαμπος Γαργανουράκης.
Τὸ κλάμα τοῦ μωροῦ, ποὺ ἀκούγεται στὴν ἀρχή, εἶναι τῆς ἀνιψιᾶς τοῦ συνθέτη· τὴν μαγνητοφώνησε ὁ ἴδιος ὅταν ἀκόμη ἐκείνη ἦταν μωρό.
«Τὰ λόγια καὶ τὰ χρόνια» εἶναι τὸ πρῶτο τραγούδι ποὺ μοῦ ἔρχεται στὸν νοῦ, ὅταν ἀκούω τὸ ὄνομα Γιάννης Μαρκόπουλος. Καὶ μόνο αὐτὸ νὰ εἶχε γράψει, θὰ ἦταν μέγας, γιὰ μένα.
Πρόκειται γιὰ κομμάτι μοναδικὸ στὴν ἑλληνικὴ δισκογραφία· μία σύλληψη ποὺ κάθε πεντακόσια χρόνια (ἂς ἐπιτραπεῖ χάριν τοῦ λόγου ἡ, ἔστω, ὑπερβολὴ) ἀπαστράπτει ὡς ἰδέα, καλλιεργεῖται καὶ σμιλεύεται καλλιτεχνικὰ στὸν νοῦ καὶ τὴν ψυχὴ ἑνὸς μουσικοῦ δημιουργοῦ.
Βρεῖτε μου ἕνα παρόμοιο κομμάτι. Δὲν ὑπάρχει!
Ρυθμός; Ἔκρυθμος! ἀλλόκοτης μουσικῆς ὀμορφιᾶς.
Μέτρο; Πρωτόφαντο, παράδοξο, ἑτερότροπο, δύσκολο νὰ τὸ παρακολουθήσεις. Ποιά ἔμπνευση τὸν ὁδήγησε ἐκεῖ; Ἡ ἰδιομορφία τοῦ στίχου ἴσως; Δὲν δίστασε πάντως. Ἔγραψε μιὰ μουσικὴ ποὺ ξεφεύγει ἀπὸ τὰ συνηθισμένα, ἀκολουθεῖ ἕναν μοναδικὸ μετρικὸ βηματισμό, διαρκῶς ἐναλλασόμενο· 5/8, 6/8, 10/8, 8/8,11/8.
Ἡ ἄγρια ὀμορφιὰ τοῦ ρυθμοῦ καὶ ἡ πολυσύνθετη μετρικὴ ἀγωγὴ κάνουν κάποιους νὰ τὸ ποῦν ρόκ.
.png)
Ὁ Μαρκόπουλος εἶναι ἰδιοφυής. Συνδέει τὶς μουσικές μας ρίζες μὲ τὶς τάσεις τῆς ἐποχῆς του. Εἶναι μουσικὴ πρόταση αὐτὸ γιὰ τὸν ἴδιο· τὴν ὀνομάζει «Ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες». Εἶναι αὐτὸ ποὺ τὸν κάνει πρωτοπόρο καὶ ἐκφραστὴ μιᾶς ἰδιαίτερης μουσικῆς σχολῆς καὶ ἐμπνευστὴ τῆς ἀγάπης πρὸς τὴν παράδοση - μέχρι τότε «ἔβγαζαν σπυριὰ» κάποιοι ἀκούγοντας κλαρίνο, γιὰ παράδειγμα. Δὲν εἶναι φολκλορικοῦ χαρακτῆρος αὐτὴ ἡ σύνδεση, οὔτε παραδοσιολαγνεία. Εἶναι δυναμικὸ δημιουργικὸ ρεῦμα, στηριγμένο στὸ ἀκλόνητο καὶ σίγουρο ἔρεισμα τῆς μουσικῆς μας παράδοσης.
 |
| Γιάννης Μαρκόπουλος Ἡράκλειον Κρήτης18/03/1939 - Ἀθῆναι 10/06/2023 |
Μουσικὴ λοιπὸν περίτεχνη καὶ ἰδιοφυής. Ἐξ ἀρχῆς εἰσάγει τὴν πλοκὴ μιᾶς δραματικῆς ἔντασης ξεκινῶντας μελωδικὰ ἀπὸ τὴν τρίτη βαθμίδα τῆς κλίμακος (μικρὴ τρίτη) ἀναβάζοντάς την στὴν δεσπόζουσα (πέμπτη) καὶ κορυφώνοντάς την στὴν πάνω ὀκτάδα, μὲ μία διαρκῆ κίνηση κλιμάκωσης καὶ ἀποκλιμάκωσής της στὰ δύο τετράχορδα, ὅπως θὰ λέγαμε μὲ ὅρους τῆς βυζαντικῆς μουσικῆς. Ὑπάρχουν σημεῖα ποὺ τὸ συνταίριασμα τῆς μουσικῆς μὲ τὸν στίχο καὶ τὴν φωνητικὴ ἑρμηνεία συγκλονίζουν· ἀποτέλεσμα ἐκστατικῆς δημιουργικότητος, κατάστασης στὴν ὁποία δὲν φτάνει εὔκολα καὶ κάθε στιγμὴ ἕνας καλλιτέχνης.
Ἡ ἐνορχήστρωση οὐσιαστικὴ καὶ μεγαλειώδης, ἁπλῆ μέσα στὴν πολυπλοκότητά της.
Ὅσο γιὰ τὸν στίχο; Ἀλλόκοτος κι αὐτὸς σὰν τὸν ρυθμὸ (ἂν καὶ μᾶλλον ὁ ρυθμὸς σὰν αὐτόν), σκοτεινός, ἀλληγορικός, ἐν πολλοῖς ἀκαταλαβίστικος. Συνάμα ὅμως τρυφερός, νοσταλγικός, ἀλλὰ καὶ ὁλότελα φωτεινὸς σὲ κάποια σημεῖα του. Αὐτὰ σὲ συνεπαίρνουν, καθὼς μάλιστα ἡ μουσικὴ ἐπένδυση καὶ ἡ ἀπέριττη φωνὴ τοῦ τραγουδιστῆ τὰ ἐξαποντίζει σὲ ὕψος μέγα.
Ἄλλωστε, ὁ λόγος πάντα λειτουργεῖ συμβολικὰ στὴν ποίηση. Σὲ ἕνα τραγούδι μπορεῖ νὰ σὲ συνεπάρει μόνο μία λέξη, μία φράση ἢ ἔκφραση, ἕνας στίχος. Αὐτὸ ἀρκεῖ.
Τὰ λόγια αὐτοῦ τοῦ τραγουδιοῦ οἱ περισσότεροι τὰ ἑρμηνεύουν μᾶλλον πολιτικά. Δικαίωμά τους. Εἴπαμε, ὁ λόγος στὴν ποίηση εἶναι συμβολικός, ἀφήνει ἐλεύθερους τοὺς ἑρμηνευτικοὺς ὁρίζοντες· ἀπὸ ἐκεῖ καὶ ἡ ἔκφραση «τί θέλει νὰ πεῖ ὁ ποιητής;» Καὶ ἐδῶ δὲν ξέρουμε τί ἀκριβῶς θέλει νὰ μᾶς πεῖ ὁ ποιητής.
«Τὰ λόγια καὶ τὰ χρόνια τὰ χαμένα» γιὰ τὸν καθένα μπορεῖ νὰ σημαίνει κάτι διαφορετικό. Κάποιος ἀναρωτήθηκε ἀκούγοντας αὐτὸ τὸ τραγούδι: Τί εἶναι τελικὰ πιὸ χαμένο στὴν ζωή μου, τὰ λόγια ἢ τὰ χρόνια; Μήπως τὰ λόγια (τὰ γέλια ἢ κάτι ἄλλο) προσπαθοῦν νὰ κρύψουν τὰ χαμένα χρόνια;
«Ξενιτιὰ» τί εἶναι; Γιὰ τὸν καθένα ἡ δική του ἐμπειρία, κυριολεκτικὴ ἢ μεταφορική. Ἴσως (ἂν δὲν εἶναι στὴν κυριολεξία ξενιτιὰ) νὰ εἶναι ἡ πικρὴ ἀποδημία στὴν ἐσωτερικὴ μοναξιά, ἴσως ἡ ἀποξένωση ἀπὸ τὴν πραγματικότητα, ἡ συναισθηματικὴ ἐρημιά.
Τὸ ἴδιο καὶ οἱ «χαμένοι κήποι τοῦ Θεοῦ».
«Αὐτὸς ποὺ σπέρνει δάκρυα καὶ πόνο θερίζει τὴν αὐγὴ θανατικό. Μαῦρα πουλιὰ τοῦ δείχνουμε τὸν δρόμο».
Ὅμως ὑπάρχει ἕνα φωτεινὸ μονοπάτι, ἡ ἐλπίδα. Ὅλα ἴσως δείχνουν πὼς κινδυνεύουν νὰ χαθοῦν κάποια στιγμὴ στὸ φουρτουνιασμένο πέλαγος τοῦ κόσμου τούτου. Ἡ ἐλπίδα ὅμως ὄχι. Ἂν χαθεῖ, θὰ χαθεῖ τελευταία, μαζὶ μὲ τὴν χάση τοῦ κόσμου .
Γι' αὐτό, δὲν δίνω τόπο στὴν ἀπελπισιά. Κρατιέμαι κι ἂς μελαγχολῶ. Παλεύω τὴν κατήφεια τοῦ κόσμου, κοιτάζω μπρός, πρὸς τὶς ὁλόβαθες γραμμὲς τῶν ὁριζόντων, προσμένω μιὰν ἄνοιξη...
«…κι ὅλο θαρρῶ πὼς ἔρχονται τ’ ἀηδόνια...»
Σ'ευχαριστώ παπα Δημήτρη...
ΑπάντησηΔιαγραφή