Πότε ἀκριβῶς τελειώνει ἡ νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων;

 

π. Δημητρίου Ν. Θεοδωροπούλου

Πολλοὶ ἀδελφοί μας προβληματίζονται γιὰ τὸ πότε τελειώνει ἡ νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων.

Τελειώνει στὶς 28 Ἰουνίου, ὁπότε στὶς 29 (Πέτρου καὶ Παύλου) τρῶμε ἐλεύθερα· ἢ τελειώνει στὶς 29, ὁπότε κατὰ τὴν ἡμέρα ἐκείνη (29η) καταλύουμε μόνο τὸ ψάρι;

Ὁ προβληματισμὸς προέρχεται καὶ ἀπὸ τὸ ὅτι διαβάζουμε στὸ Μέγα Ὡρολόγιο καὶ σὲ ἄλλα ἐπίσημα βιβλία τῆς Ἐκκλησίας ἢ ἔντυπα Ἱερῶν Μητροπόλεων, ἐνοριῶν, ἱερῶν μονῶν, ἀδελφοτήτων, συλλόγων κ.λπ. ὅτι τὴν 29η Ἰουνίου γίνεται «κατάλυσις ἰχθύος». Γιὰ νὰ γράφει ὅτι αὐτὴν τὴν ἡμέρα γίνεται «κατάλυσις ἰχθύος», σκέφτονται κάποιοι, ἄρα μόνο ψάρι μποροῦμε νὰ φᾶμε.

Δὲν εἶναι ὅμως ἔτσι. Ἡ νηστεία τελειώνει στὶς 28 Ἰουνίου.

Συνεπῶς, στὶς 29 (Πέτρου καὶ Παύλου) καταλύουμε ἐλεύθερα, μποροῦμε δηλαδὴ νὰ φᾶμε ὅ,τι ἐπιθυμοῦμε, ὅπως ὅταν δὲν εἶναι νηστεία· διότι ἀκριβῶς δὲν εἶναι νηστεία, τέλειωσε ἡ νηστεία.

Μόνο ἂν συμπέσει ἡ ἑορτὴ ἐν ἡμέρᾳ Τετάρτῃ ἢ Παρασκευῇ, τρῶμε ψάρι. Ἡ σημείωση δηλαδὴ τῶν βιβλίων («κατάλυσις ἰχθύος») ἰσχύει μόνο γιὰ τὶς ἡμέρες τῆς Τετάρτης καὶ τῆς Παρασκευῆς. Ὁποιαδήποτε ἄλλη ἡμέρα, τρῶμε ἐλεύθερα, τὰ πάντα.

Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν 30ὴ Ἰουνίου (τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων). Ἂν ἡ ἑορτὴ πέσει ὁποιαδήποτε ἡμέρα ἐκτὸς Τετάρτης καὶ Παρασκευῆς, τρῶμε ἐλεύθερα, ἀφοῦ ἡ νηστεία ἔχει ἤδη τελειώσει. Ἐὰν ὅμως πέσει Τετάρτη ἢ Παρασκευή, γίνεται κατάλυσις οἴνου καὶ ἐλαίου μόνον.

Αὐτό, ξέρετε, ὑποδηλώνει καὶ τὸ ὅτι ἡ ἑορτὴ τῶν Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου εἶναι ἐπισημότερη ἀπὸ ἐκείνη τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων. 

Γενικῶς, ὁ βαθμὸς κατάλυσης μιᾶς νηστείας φανερώνει καὶ τὴν ἐπισημότητα τῆς ἑορτῆς μὲ τὴν ὁποία συνδέεται. 

Στὶς δεσποτικὲς ἑορτές, γιὰ παράδειγμα (ἑορτὲς τοῦ δεσπότου Χριστοῦ καὶ τῶν ἄλλων προσώπων τῆς ἁγίας Τριάδος), καταλύουμε εἰς πάντα, ἐκτὸς ἐξαιρέσεων (π.χ. τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, 6 Αὐγούστου, ποὺ πέφτει μέσα στὴν νηστεία τοῦ Δεκαπενταυγούστου).

Στὶς Θεομητορικὲς ἑορτές, ἤτοι τῆς Θεομήτορος (Θεοτόκου), καταλύουμε μόνο τὸ ψάρι. Τὸ ἴδιο καὶ σὲ κάποιες ἑορτὲς τοῦ Τιμίου Προδρόμου, καθὼς καὶ στὴν ἑορτὴ τῶν Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου, ὅπως εἴδαμε.

Στὶς ἑορτὲς τῶν ἄλλων ἁγίων (π.χ. ἁγίου Δημητρίου, ἁγίας Μαρίνης κ.λπ.) καταλύουμε μόνο λάδι καὶ κρασὶ ㅡ ἡ ἀκριβὴς τάξη τῆς Ἐκκλησίας προβλέπει νὰ μὴ καταλύουμε αὐτὰ τὰ δύο εἴδη κατὰ τὶς ἡμέρες τῆς Τετάρτης καὶ τῆς Παρασκευῆς.

Τὸ νὰ ρωτᾶμε λοιπὸν τί τρῶμε στὶς 29 Ἰουνίου, ποὺ τελειώνει ἡ νηστεία, εἶναι σὰν νὰ ρωτᾶμε τί τρῶμε τὰ Χριστούγεννα, ποὺ τελειώνει ἡ 40ήμερη νηστεία τῶν Χριστουγέννων. Κάποτε μιὰ ψυχὴ ρώτησε: «Τί θὰ φᾶμε φέτος, ποὺ τὰ Χριστούγεννα πέφτουν Παρασκευή;» Θὰ φᾶμε ἐλεύθερα ὅ,τι θέλουμε, εἶναι ἡ ἀπάντηση· διότι εἶναι δεσποτικὴ ἑορτὴ καὶ καταλύεται ὁλοσχερῶς ἡ νηστεία. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν 29η Ἰουνίου φυσικά. Τρῶμε τὰ πάντα, ἐκτὸς βέβαια ἂν συμπέσει ἐν ἡμέρᾳ Τετάρτῃ ἢ Παρασκευῇ, ὅπως εἴπαμε· διότι ἐδῶ δὲν ἔχουμε νὰ κάνουμε μὲ δεσποτική, ἀλλὰ μὲ ἀποστολικὴ ἑορτή.

Ἡ ὅλη σύγχυση πάντως γύρω ἀπὸ τὴν νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων ξεκινάει μᾶλλον ἀπὸ τὸ ὅτι ὅλοι περιμένουμε τὴν ὁμώνυμη ἑορτὴ (Ἁγίων Ἀποστόλων), μιλᾶμε γιὰ νηστεία τῶν Ἀποστόλων, καὶ πιστεύουμε (κάποιοι ἀπὸ ἐμᾶς) ὅτι τότε, στὶς 30 Ἰουνίου, τελειώνει ἡ νηστεία· ὁπότε στὶς 29 (Πέτρου καὶ Παύλου) πιθανῶς καὶ νὰ νηστεύουμε. Εἴδαμε ὅμως ὅτι δὲν εἶναι ἔτσι.

Ἡ νηστεία τελειώνει στὶς 28 Ἰουνίου. Ὅταν λέμε νηστεία «τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων», ἐννοοῦμε κατ' οὐσίαν νηστεία «τῶν Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου».

Τώρα, γιατί αὐτὴ ἡ ἑορτὴ εἶναι πιὸ ἐπίσημη ἀπὸ ἐκείνη τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων, θὰ τὸ δοῦμε ἄλλη φορά.