π. Δημητρίου Ν. Θεοδωροπούλου
Διάγραμμα ὁμιλίας
Ἂς εἴμαστε καὶ λίγο ποιητές, ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος, λίγο εὐαίσθητοι ἄνθρωποι.
«Ἡ ἁπλωσιὰ τῆς ἀγάπης» εἶναι λόγια τοῦ ποιητῆ Pablo Neruda (ψευδώνυμο). Ἦταν Χιλιανὸς (1904-1973). Πῆρε Νόμπελ λογοτεχνίας τὸ 1971. Ἀπὸ κάποιους θεωρεῖται ὡς ὁ σπουδαιότερος ποιητὴς τοῦ 20οῦ αἰῶνος. Στίχους του μελοποίησε ὁ Μίκης Θεοδωράκης, ὁ ὁποῖος τὸν γνώρισε καὶ ἀπὸ κοντά.
Εἶναι αὐτὸς ποὺ εἶπε: «Μπορεῖς νὰ κόψεις ὅλα τὰ λουλούδια, ἀλλὰ δὲν μπορεῖς νὰ ἐμποδίσεις τὴν Ἄνοιξη νὰ ‘ρθεῖ»!
Ἄνοιξη εἶναι ἡ ἐλπίδα.
Θὰ συνδέσω τὸν Neruda μὲ τὸν δικό μας Ὀσυσσέα Ἐλύτη (1911-1996). Καὶ γι’ αὐτὸν «ἡ Ἄνοιξη ἀκριβή»: «Ἕνα τό χελιδόνι * κι ἡ Ἄνοιξη ἀκριβή».
Λίγα χρόνια μετὰ τὸν Neruda πῆρε καὶ ὁ Ἐλύτης Νόμπελ λογοτεχνίας (1979).
Εἶναι ὁ ποιητὴς τοῦ «ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ» (μελοποίησις Μ. Θεοδωράκης).
Ὁ ποιητὴς ποὺ παρακαλεῖ τὸν Χριστὸ καὶ τὴν Παναγία γιὰ τὴν πατρίδα του κάνοντας ποίημα τὴν προσευχή του:
«Τῆς δικαιοσύνης ἥλιε νοητέ * καὶ μυρσίνη σὺ δοξαστική
Μή παρακαλῶ σας μή * λησμονᾶτε τὴ χώρα μου»!
Νοητὸς ἥλιος τῆς δικαιοσύνης εἶναι ὁ Χριστός.
Ἡ μυρσίνη ἡ δοξαστικὴ εἶναι ἡ Παναγία.
Ὁ Ἐλύτης εἶναι ὁ ποιητὴς ποὺ ἔλεγε ὅτι ἂν δὲν ὑπῆρχε ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ὁ Ρωμανὸς ὁ Μελωδός, οἱ ἀρχαῖοι ποιητὲς βέβαια, ὅπως καὶ οἱ νεώτεροι (ὁ Σολωμὸς καὶ οἱ ἄλλοι), αὐτὸς δὲν θὰ ὑπῆρχε.
Κοιτάξτε πῶς συνδέεται ὁ Ἐλύτης μὲ τὸν Ἀκάθιστο Ὕμνο. Ἀκολουθεῖ τὸν Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνὸ κατὰ πόδας στὴν κυριολεξία (ἐννοοῦμε ἐδῶ τοὺς μετρικοὺς πόδας).
Λέει ὁ Δαμασκηνός:
«Ἀνοίξω τὸ στόμα μου * καὶ πληρωθήσεται Πνεύματος».
Λέει ὁ Ἐλύτης (στὸ «ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ»):
«Ἀνοίγω τὸ στόμα μου * κι ἀναγαλλιάζει τὸ πέλαγος».
Κάνει δηλαδὴ ὁ Ἐλύτης ἐδῶ ὅ,τι κάνει ἕνας ὑμνογράφος, ποὺ ἁρμόζει πάνω στοὺς εἱρμοὺς τὰ τροπάρια.
Ὁ Δαμασκηνὸς πάλι ἀκολουθεῖ τοὺς ἀρχαίους.
Λέει ὁ Δαμασκηνός:
Ὢ τῶν ὑπὲρ νοῦν * τοῦ τόκου σου θαυμάτων!
Λέει ὁ Σοφοκλῆς (Οἰδίπους Τύραννος):
Ὦ πρόσπολ᾽, οὐχὶ * δεσπότῃ τάδ᾽ ὡς τάχος
Λέει καὶ τὸ δημοτικό:
«Κάτω στὸ γιαλό * κάτω στὸ περιγιάλι».
Καταπληκτικὴ ἡ πολιτισμική μας συνέχεια!
«Ἕνα τό χελιδόνι * κι ἡ Ἄνοιξη ἀκριβή».
Τὸ ποίημα ἀναφέρεται στὰ χρόνια τῆς Κατοχῆς.
Ὑπάρχει ἕνα χελιδόνι ποὺ γίνεται μπροστάρης στὸν ἀγῶνα τῆς λευτεριᾶς.
Δὲν φέρνει ὅμως τὸ ἕνα χελιδόνι τὴν Ἄνοιξη τὴν ἀκριβή.
«Γιὰ νὰ γυρίσει ὁ ἥλιος * θέλει δουλειὰ πολλή
Θέλει νεκροὶ χιλιάδες * νά ’ναι στοὺς Τροχούς
Θέλει κι οἱ ζωντανοὶ * νὰ δίνουν τὸ αἷμα τους».
Κάποιοι γίνονται μπροστάρηδες, τὸ πρῶτο χελιδόνι, τὸ ἕνα χελιδόνι. Μετὰ ἀκολουθοῦν καὶ ἄλλοι.
Πιὸ μπροστάρηδες ἀπ’ τοὺς μπροστάρηδες εἶναι οἱ ἅγιοι.
Οἱ Νεομάρτυρες ὑπῆρξαν μπροστάρηδες τῆς λευτεριᾶς (1821).
Ὁ πίνακας τοῦ Ἰωάννου Βράνου, ποὺ ἔχει τὸν τίτλο «Νομὸς Καρδίτσης – Δοξαστικόν», ἀπηχεῖ θαυμάσια αὐτὴν τὴν ἀλήθεια. Ἔχει σὲ πρῶτο πλάνο τοὺς ἁγίους. Ὑπάρχει καὶ ἕνας ρωσικὸς ὅμοιος.
«Πάρθηκεν ἀπὸ Μάγους * τὸ σῶμα τοῦ Μαγιοῦ
Τό ’χουνε θάψει σ' ἕνα * μνῆμα τοῦ πελάγου
Σ' ἕνα βαθὺ πηγάδι * τό ’χουνε κλειστὸ
Μύρισε τὸ σκοτά *δι κι ὅλη ἡ Ἄβυσσο!»
Οἱ μάγοι παραπέμπουν στὴν γέννηση τοῦ Χριστοῦ — προφανὴς ἡ σύνδεση μὲ τὸν Χριστό.
Τὸ σῶμα τοῦ Μαγιοῦ, ποὺ εἶναι τὸ σῶμα τῆς Ἄνοιξης (Μάης / Ἄνοιξη), εἶναι ἡ λευτεριά, ποὺ περιμένουμε νά ‘ρθεῖ (Κατοχή). Ἄνοιξη = Λευτεριά.
«…τὸ σῶμα τοῦ Μαγιοῦ
Τό ’χουνε θάψει σ' ἕνα * μνῆμα τοῦ πελάγου
Σ' ἕνα βαθύ πηγάδι * τό ’χουνε κλειστὸ»
Ἐδῶ καταφανέσταη ἡ σύνδεση μὲ τὸν Χριστό. Τὸ σῶμα τοῦ Μαγιοῦ εἶναι τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἐνταφιάσθηκε, ποὺ κλείσθηκε στὸ μνῆμα.
Ὅμως
«Μύρισε τὸ σκοτάδι κι ὅλη ἡ Ἄβυσσο!»
Τὸ σκοτάδι καὶ ἡ Ἄβυσσος εἶναι ὁ θάνατος, ποὺ ὅμως ἀρχίζει νὰ μυρίζει, ποὺ προμηνύει δηλαδὴ τὴν Ἀνάσταση.
Εἶχε χαθεῖ ἡ ἐλπίδα στὰ δύσκολα χρόνια τῆς Κατοχῆς, ἦταν θαμμένη σ’ ἕνα βαθὺ πηγάδι, στὸ μνῆμα τοῦ πέλαγου.
Ὅμως ὁ ποιητὴς δὲν τὰ βλέπει μαῦρα, δὲν χάνει τὴν ἐλπίδα του. Γνωρίζει ὅτι μέσα ἀπὸ τὸν θάνατο ξεπήδησε ἡ ζωή, μέσα ἀπὸ τὸν τάφο τὸ φῶς. Ὁ τάφος γεννᾶ τὴν προσδοκία τῆς ἀνάστασης. Τὸν Μάη, ὅπου νὰ τὸν κλείσεις, θὰ μυρίσει τὴν ἄνοιξη, δὲν θὰ χαθοῦν οἱ εὐωδιές του.
Θὰ ‘ρθεῖ ἡ Ἄνοιξη οὕτως ἢ ἄλλως. Δὲν φυλακίζεται ἡ Ἄνοιξη, οὔτε ἡ ἐλπίδα, οὔτε ἡ πίστη, οὔτε ἡ ἀγάπη.
Οὔτε μπορεῖς νὰ τὴν φορολογίσεις!
Εἶναι κάποια πράγματα ποὺ κανεὶς ποτὲ δὲν θὰ μπορέσει νὰ τὰ ἀγγίξει, ἂν ἐμεῖς οἱ ἴδιοι δὲν τὸ θελήσουμε, ἂν δὲν τὰ παραδώσουμε μόνοι μας. Γι’ αὐτὸ ἔλεγε ὁ πατρο-Κοσμᾶς «ψυχὴ καὶ Χριστὸ κρατεῖστε».
Τί πέτυχε τὸ στρατιωτικὸ δικτατορικὸ καθεστὼς στὴν Χιλή, ὅταν ἀπαγόρευσε τὸν δημόσιο χαρακτῆρα τῆς κηδείας τοῦ ποιητῆ (Πάμπλο Νερούδα); Τὸ ἀντίθετο ἀπὸ ἐκεῖνο ποὺ περίμενε. Ὁ λαὸς ἀψήφησε τὴν διαταγὴ καὶ ἡ κηδεία τοῦ ποιητῆ ἔγινε ἡ πρώτη δημόσια διαμαρτυρία ἐνάντια στὴν στρατιωτικὴ δικτατορία.
Τί πέτυχε ὁ διάβολος μὲ τὸ ποὺ σταύρωσε τὸν Χριστό; Τὴν ἀνάστασή του. Δηλαδὴ τὴν δική του καταδίκη.
Ἡ ἀλήθεια δὲν φυλακίζεται. Τὸ πνεῦμα δὲν φυλακίζεται, ἡ προσευχή μου δὲν φυλακίζεται.
Ζεῖ στὴν ἁπλωσιὰ τῆς ἀγάπης, ποὺ ἑνώνει πράγματα καὶ ὑπάρξεις, κατὰ τὸν ποιητή.
Μόνον ἡ ἀγάπη μπορεῖ νὰ ἑνώσει. Εἶναι ἡ συνεκτικὴ δύναμη τοῦ παντός. Μόνον μὲ τὴν ἁπλωσιὰ τῆς ἀγάπης μπορεῖ νὰ ἑνωθεῖ ὁ κόσμος.
Ἀγάπη πρὸς ὅλους, πρὸς τὸν Θεό, τὸν πλησίον «τὰς ὕλας», ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος. Μιλάει περὶ συνειδήσεως ὁ ἅγιος. Ὅμως συνείδηση ἀγαθὴ χωρὶς τὴν ἁπλωσιὰ τῆς ἀγάπης ὑπάρχει;
Αὐτὸ τὸ ξεδίπλωμα τῆς ἀγάπης εἶναι τὸ μόνο ποὺ μπορεῖ νὰ σώσει τὸν κόσμο, τὸ μόνο ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς κάνει θεούς.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τὰ ἄρθρα δὲν εἶναι πραγματεῖες, ὥστε νὰ ἐξαντλοῦν ἕνα θέμα. Περισσότερο προβληματισμοὺς εἰσάγουν καὶ ἀφορμὲς γιὰ σκέψη καὶ διάλογο. Γι' αὐτὸ καὶ τὰ καλοπροαίρετα σχόλια εἶναι εὐπρόσδεκτα ἐδῶ, μᾶλλον δὲ καὶ ἐπιθυμητά. Εὐπρόσδεκτες ἐπίσης εἶναι καὶ οἱ ἐρωτήσεις. Ὁ δὲ διάλογος ἐνθαρρύνεται ὅλως ἰδιαιτέρως .