Ἀληθὴς θεολογία καὶ πιθανολογοῦσα φιλοσοφία (Ὁμιλία Β΄ στὴν σειρὰ «Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ»)

π. Δημητρίου Ν. Θεοδωροπούλου

Διάγραμμα ὁμιλίας

Θεολογία σημαίνει «λόγος περὶ Θεοῦ».

Στὴν Βίβλο δὲν ἀπαντᾶ (πουθενὰ) ὁ ὅρος θεολογία (ἢ θεολόγος), οὔτε στὴν Παλαιὰ οὔτε στὴν Καινὴ Διαθήκη.

Αὐτό, διότι γιὰ τοὺς Ἑβραίους δὲν εἶχε σημασία ὁ λόγος περὶ Θεοῦ, ἀλλὰ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, δηλαδὴ ἡ ἀποκάλυψις.

Ἡ θεολογία ἄρχισε νὰ ἀναπτύσσεται ἀπὸ τότε ποὺ συναντήθηκε τὸ χριστιανικὸ μὲ τὸ ἑλληνικὸ πνεῦμα.

Οἱ χριστιανοὶ παρέλαβαν τοὺς ὅρους θεολόγος καὶ θεολογία ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία.

Στὴν ἀρχὴ ἦταν πολὺ ἐπιφυλακτικοὶ ἀπέναντι στοὺς ὅρους αὐτούς, ὅπως καὶ στὸν ὅρο φιλοσοφία, διότι συνδέονταν μὲ τὴν εἰδωλολατρία.

Ἀργότερα ὅμως τοὺς χρησιμοποίησαν· καὶ σὺν τῷ χρόνῳ καλλιεργήθηκε μέσα τους ἡ συνείδηση ὅτι ἡ δική τους θεολογία εἶναι ἡ ὀρθή, ἡ «ὄντως φιλοσοφία καὶ ἀληθὴς θεολογία». Ἡ ἄλλη εἶναι μυθολογία, πιθανολογοῦσα φιλοσοφία!

Ἡ θεολογία ἦλθε νὰ ἐναρμονίσει τὴν ἑνότητα τοῦ Θεοῦ (τὸ ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ἕνας) μὲ τὴν πολλαπλότητα τῶν τρόπων ἐπικοινωνίας μὲ τὸν Θεό, προσεγγίσεως τοῦ Θεοῦ (ὁ κάθε ἄνθρωπος ἔχει ἕναν δικό του, μοναδικὸ καὶ ἀνεπανάληπτο τρόπο ἐπικοινωνίας μὲ τὸν Θεό, τὸν προσεγγίζει μέσα ἀπὸ διαφορετικὰ μονοπάτια).

Πρῶτοι χρησιμοποίησαν τοὺς ὅρους φιλοσοφία καὶ θεολογία, οἱ Ἀπολογητὲς (2ος αἰ.). Γι’ αὐτὸ θεωροῦνται καὶ ὡς οἱ πρῶτοι θεολόγοι.

Μνημειώδεις εἶναι οἱ θεολογικές, ἀλλὰ καὶ φιλοσοφικὲς τομὲς ποὺ ἔκαναν οἱ Μεγάλοι Ἕλληνες Καππαδόκες Πατέρες τοῦ 4ου αἰ. (Μ. Βασίλειος, Γρηγόριος Θεολόγος, Γρηγόριος Νύσσης, Ἀμφιλόχιος Ἰκονίου).

Στὴν Δύση ἔχουμε τὸν Τερτυλλιανό, τὸν Αὐγουστῖνο, τὴν σχολαστικὴ θεολογία ἀργότερα (βασίσθηκε στὸν ἀριστοτελισμὸ) καὶ τὴν προτεσταντικὴ στὴν συνέχεια.

Διάκριση «θεολογίας» καὶ «οἰκονομίας». Τί σημαίνει, πόσο σημαντικὴ εἶναι καὶ πόσο ἐπικίνδυνη ἡ σύγχυση ἀνάμεσα στὸ περιεχόμενο τῶν δύο αὐτῶν ὅρων.