Εἴδη ἐμπορικὰ τὰ τῆς πίστεως;

 

π. Δημητρίου Ν. Θεοδωροπούλου

«Τώρα οἱ σημαῖες γενήκανε εἴδη ἐμπορικά», λέει σὲ ἕνα παλιὸ τραγούδι του ὁ Μ. Θεοδωράκης.

Δὲν εἶναι ὅμως μόνον οἱ σημαῖες. Εἴδη ἐμπορικὰ ἔγιναν καὶ γίνονται ὁσημέραι (μέρα μὲ τὴ μέρα) καὶ τὰ τῆς πίστεως.

Θὰ ἀρχίσω μὲ τὸ τελευταῖο ποὺ μοῦ ἔγινε γνωστὸ μέσῳ κάποιας σχετικῆς ἀναρτήσεως στὸ viber. Μπλουζάκια, λέει, ποὺ φέρουν πάνω τους τὴν εἰκόνα τοῦ ἁγίου Παϊσίου, ἢ κάποιου ἄλλου ἁγίου μας ἴσως.

«Θυμίζουν φουτεράκια τῆς ΑΕΚ!» εἶπε κάποιος, ἠρτυμένως σχολιάζοντας τὴν ἀνάρτηση.

Ναί, μπλουζάκια ἀθλητικῶν σωματείων (καὶ ὄχι μόνο) φυσικὰ καὶ μποροῦν νὰ ὑπάρχουν. Μπλουζάκια ὅμως μὲ μορφὲς ἁγίων ἐπάνω δὲν ἔχουν καμμία θέση στὴν ζωή μας.

Διότι ποιό τὸ νόημά τους; Τί θέλει νὰ δείξει κάποιος ποὺ θὰ φορέσει ἕνα τέτοιο μπλουζάκι;

Καὶ ὕστερα, τὰ μπλουζάκια αὐτά, ὅταν λερώσουν, θὰ τὰ βάλουμε στὸ πλυντήριο ἢ θὰ τὰ τρίβουμε στὸ χέρι μὲ τὸ ἀπορρυπαντικό; Θὰ κάνουμε κάτι τέτοιο στὴν μορφὴ τοῦ ἁγίου; Μὲ τὶς ἱερὲς εἰκόνες ἔτσι κάνουμε;

Βλέπετε, δὲν ἔχει σεβασμὸ καὶ εὐλάβεια αὐτό. Τὰ ἱερὰ πράγματα δὲν εἶναι γιὰ τέτοια χρήση. Δὲν δείχνουμε τὴν πίστη μας ἔτσι.

Εἶναι σὰν ἐκείνους ποὺ χαράσσουν μὲ τατουὰζ πάνω στὸ σῶμα τους σταυροὺς ἢ τὴν μορφὴ τοῦ Χριστοῦ κ.λπ. Μά, ὁ Θεὸς σοῦ λέει μὴ κάνεις τατουάζ, καὶ ἐσὺ κεντᾶς στὸ σῶμα σου μορφὲς καὶ σύμβολα ποὺ ἔχουν τὴν ἀναφορά τους στὸν Θεό;

Κακοζηλία στὰ τῆς πίστεως

Πᾶμε σὲ ἕνα κακόζηλο θέαμα ποὺ ἀντικρίσαμε τὶς ἡμέρες τοῦ Πάσχα, στὸ διαδίκτυο τοὐλάχιστον. Λαμπάδες γιὰ τὸ βράδυ τῆς Ἀναστάσεως σὲ σχήματα καὶ φόρμες διάφορες. Λαμπάδα-ρακέτα, λαμπάδα-μικρόφωνο, λαμπάδα-περίστροφο, λαμπάδα σὲ σχῆμα παγωτοῦ, χυμοῦ, ποτοῦ, κοκτέϊλ, κάποιου φαγώσιμου, ὅ,τι μπορεῖ κανεὶς νὰ φανταστεῖ - ὅταν ἔχει ἀρρωστημένη φαντασία βέβαια καὶ δὲν διστάζει πουθενὰ προκειμένου νὰ θηρεύσει ἐμπορικὸ κέρδος. Κανένας φραγμός, καμμία συστολὴ ἀπέναντι στὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια. Διαφήμιση, προώθηση προϊόντων, κέρδος, κι ἂς ἰσοπεδωθοῦν τὰ πάντα. Ἐμεῖς νὰ περνᾶμε καλά!

Αἰσθάνομαι ἄσχημα ποὺ ἀναγκάζομαι νὰ δημοσιεύσω αὐτὲς τὶς τόσο γελοῖες καὶ ἀνυπόστατες εἰκόνες.

Εἴχαμε λαμπάδες γιὰ παιδάκια, κάπως πιὸ στολισμένες καὶ χρωματιστές. Τὸ ἐμπόριο τὶς συνδύασε μὲ κοῦκλες καὶ ἄλλα παιχνίδια καὶ τὶς ἔκανε ἀγνώριστες. Ἀλλά, τέλος πάντων, ἀνεκτό, θὰ πεῖ κανείς, ἀφοῦ πρόκειται γιὰ παιδάκια. Μά, τοῦτο τὸ χάλι πῶς συμμαζεύεται!

Καὶ πῶς νὰ ἀντιδράσει κανείς; Ἐμεῖς οὔτε δικαίωμα νὰ νομοθετήσουμε καὶ νὰ ἀπαγορεύσουμε ἔχουμε (καὶ ποιός ἔχει;) οὔτε νὰ πετοῦμε πέτρες γιὰ νὰ ἐκφράσουμε τὴν ὀργὴ καὶ τὴν ἀγανάκτησή μας ἔχουμε μάθει. Μὲ τὰ λόγια προσπαθοῦμε νὰ πείσουμε ὅτι αὐτὰ τὰ πράγματα δὲν συνάδουν πρὸς τὸ πνεῦμα τῶν ἁγίων ἡμερῶν τοῦ Πάσχα, κατὰ τὶς ὁποῖες θὰ πρέπει νὰ στεκόμαστε μὲ ἱεροπρέπεια καὶ εὐλάβεια. Ἱεροπρέπεια δέ, ἁπλότητα καὶ εὐλάβεια ἔχει τὸ νὰ κρατᾶς ἕνα καθαρὸ κερὶ τῆς μέλισσας στὰ χέρια σου, αὐτὸ ποὺ δὲν θέλει κανένα στολισμό, εἶναι ἀπὸ μόνο του πολύτιμο, ἁγνὸ καὶ ἄδολο. Κι ἂν πάλι θέλεις νὰ βάλεις καὶ μιὰ κορδελίτσα ἢ κάποιον ἄλλον στολισμὸ γιὰ ἕνα μικρὸ παιδάκι, κανένα πρόβλημα. Τὸ νὰ ἔχεις ὅμως τὸ "πετρέλαιο" (τὴν λαμπάδα τῆς παραφίνης) σὲ διάφορα σχήματα καὶ μορφὲς ποὺ σοῦ ἐπέβαλε κάποιο ἄηθες, ρηχὸ καὶ ἄτοπο πνεῦμα, εἶναι ἔξω ἀπὸ κάθε ἱερότητα.

Χιουμοριστικές, λέει, καὶ ἀστεῖες λαμπάδες· ἔτσι τὶς διαφημίζουν. Καὶ κάποιες εἶναι πανάκριβες.

Ἀλλὰ εἶναι δυνατὸν νὰ ἀστειεύεται κανεὶς καὶ νὰ παίζει μὲ τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια; Οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοί μας, παρ' ὅτι εἰδωλολάτρες, ὡς θεοσεβεῖς ποὺ ἦσαν, ἔλεγαν «μὴ παίζεις ἐν οὐ παικτοῖς» (μὴ παίζεις μὲ ἐκεῖνα ποὺ δὲν εἶναι γιὰ νὰ παίζεις). Δὲν εἶναι ὅλα τὰ πράγματα γιὰ παιχνίδι, πλάκα καὶ ἀστεϊσμό. 

Τὰ καρναβάλια τέλειωσαν ἐδῶ καὶ δυὸ μῆνες. Θὰ κάνουμε καὶ τὸ Πάσχα καρναβάλι;

Σὲ τί λαμπάδα θὰ βάλουμε τὸ ἅγιον φῶς, τὸ ὁποῖο μάλιστα τὰ τελευταῖα χρόνια μὲ πολὺ δέος καὶ φόβο Θεοῦ παραλαμβάνουμε ἀπὸ τὸν πανάγιο τάφο καὶ μὲ περίσσιες τιμὲς ὑποδεχόμαστε στὶς ἐκκλησιὲς τῆς πατρίδος μας;

Κοῦπες καὶ μπρελὸκ

Νὰ ποῦμε καὶ γιὰ κάποια ἀπὸ τὰ λεγόμενα «εἴδη εὐλαβείας», τὰ ὁποῖα βρίσκει κανεὶς στὰ καταστήματα ἐκκλησιαστικῶν εἰδῶν ἢ σὲ σχετικὲς ἐκθέσεις.

Εἶναι τόσα πολλὰ πλέον. Καὶ αὐτὸ εἶναι καλὸ καὶ εὐχάριστο. Ὅμως ἡ ὑπερβολὴ παντοῦ καιροφυλακτεῖ, γι’ αὐτὸ καὶ χρειάζεται προσοχή.

Κυκλοφοροῦν κάποιες κοῦπες ἢ φλιτζάνια ποὺ ἔχουν πάνω τους ζωγραφισμένη τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας ἢ κάποιων ἁγίων.

Δὲν βρίσκω τὸν λόγο γιὰ τὸν ὁποῖον θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ προμηθευτεῖ κάτι τέτοιο. Τὶς κοῦπες καὶ τὰ φλιτζάνια τὰ χρησιμοποιοῦμε γιὰ νὰ πίνουμε τὸ ρόφημά μας ἢ καὶ γιὰ διακόσμηση ἴσως. Τὰ ἀγοράζουμε ὡς ἐνθύμιο πολλὲς φορὲς ἀπὸ κάποιον τόπο ποὺ ἐπισκεπτόμαστε.

Οἱ κοῦπες καὶ τὰ φλιτζάνια μὲ ζωγραφισμένες πάνω τους εἰκόνες ἱερῶν προσώπων δὲν νομίζω ὅτι μποροῦν νὰ ἐξυπηρετήσουν κάποιον ἀπὸ τοὺς δύο αὐτοὺς σκοπούς, ἰδίως τὸν πρῶτο.

Δὲν μπορῶ νὰ φανταστῶ ὅτι κάποιος θὰ πιεῖ τὸν καφὲ ἢ τὸ τσάϊ του σὲ ἕνα τέτοιο φλιτζάνι ἢ κοῦπα καὶ ὕστερα θὰ τὸ πάρει καὶ θὰ πάει στὸ νεροχύτη γιὰ νὰ τρίβει μὲ τὸ σφουγγάρι καὶ τὸ ἀπορρυπαντικὸ τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας. Ὄχι! Αὐτὸ δὲν δείχνει εὐλάβεια.

Κάτι ἀνάλογο ἰσχύει καὶ γιὰ τὰ διάφορα μπρελὸκ ποὺ κυκλοφοροῦν καὶ διατίθενται σ’ αὐτοὺς τοὺς χώρους καὶ φέρουν πάνω τους εἰκόνες.

Δὲν μπορεῖς νὰ ἔχεις κρεμασμένα τὰ κλειδιά σου ἐκεῖ καὶ κάποιες στιγμὲς νὰ τὰ κουνᾶς καὶ νὰ τὰ παίζεις σὰν μπεγλέρι.

Ἂς ἀφήσουμε τὶς εἰκόνες στὴν θέση τους. Καὶ ἡ θέση τους αὐτὴ θὰ πρέπει νὰ εἶναι περίοπτη ἀφ’ ἑνός, περισέβαστη ἀφ’ ἑτέρου.

Ἔχετε δεῖ ποτὲ τοὺς ἁγιογράφους νὰ ἱστοροῦν εἰκόνες κάτω ἀπὸ τὸ ὕψος τῆς μέσης μας; Ποτέ! Γιατί; Τὶς εἰκόνες τὶς βάζουμε ψηλά. Δὲν εἶναι γιὰ τὰ πατώματα.

Κάποτε ἐδῶ στὴν Μητρόπολή μας διαμαρτυρήθηκαν πολλοὶ γιὰ τὰ ἔντυπα τῶν κηδειῶν καὶ τὶς συσκευασίες ποὺ χρησιμοποιοῦνται στὰ μνημόσυνα. Ζήτησαν νὰ μὴν ἔχουν ἐπάνω σταυροὺς καὶ εἰκόνες, διότι πετιοῦνται στὰ σκουπίδια μετὰ ἢ καὶ τὶς πατοῦμε στὸν δρόμο. Ὁ Μητροπολίτης μας εἶπε ὅτι ἔχουν δίκιο καὶ ἐνήργησε τὰ δέοντα στὸν βαθμὸ ποὺ τοῦ ἀναλογοῦσε.

Δὲν ξέρω πῶς φαίνονται σὲ κάποιους αὐτὰ ὅλα. Ἴσως νὰ τοὺς φαίνονται ὑπερβολὲς καὶ σχολαστικισμός. Μισῶ τὸν σχολαστικισμό, ὅμως αὐτὰ δὲν εἶναι.

Δὲν εἶναι γιὰ μένα σχολαστικισμὸς τὸ νὰ φροντίζει ὁ ἱερεὺς νὰ μὴ πετάει στὰ σκουπίδια τὰ δίπτυχα καὶ τὶς κόλες ἢ τὰ χαρτάκια μὲ τὰ ὀνόματα ποὺ τοῦ φέρνουν οἱ πιστοὶ στὴν ἐκκλησία γιὰ νὰ μνημονεύει. Αὐτὰ τὰ χαρτάκια ἦρθαν μαζὶ μὲ πρόσφορα, ἀφέθηκαν πάνω στὴν προσκομιδή, στὴν ἁγία Τράπεζα ἴσως, ἐν πάσῃ περιπτώσει εἰσῆλθαν στὸν ναό, περιεῖχαν τὰ ὀνόματα τῶν ἁγίων (βαπτισμένων Χριστιανῶν), διαβάστηκαν, δὲν εἶναι καλὸ νὰ πεταχτοῦν στὰ σκουπίδια, νὰ ἀπορριφθοῦν· δὲν εἶναι ἀπορρίμματα. 

Καὶ στὸ σπίτι ἀκόμη, τὸ φυτιλάκι ἀπὸ τὸ καντήλι δὲν τὸ πετᾶμε στὰ σκουπίδια. Κάπως ἀλλιῶς τὸ φροντίζουμε.

Ἡ διάκρισις μείζων τῶν ἀρετῶν! Καὶ στὴν καθημερινή μας ζωὴ διακρίνουμε κάποια πράγματα καὶ τὸ πῶς τὰ χρησιμοποιοῦμε. Δὲν διανοήθηκε ποτὲ κανεὶς (συγχωρέστε μου τὸ παράδειγμα) νὰ βάλει χαρτὶ ὑγείας ἀντὶ γιὰ χαρτοπετσέτες στὸ τραπέζι, ἰδίως ἂν ἔχει καὶ μουσαφιραίους!

Ὅλα αὐτὰ καὶ μύρια ἄλλα ㅡ ἀμέτρητα παραδείγματα θὰ μπορούσαμε νὰ ἀναφέρουμε ㅡ φανερώνουν εὐλάβεια. Δὲν εἶναι βέβαια αὐτὰ τὰ «βαρύτερα τοῦ νόμου», ὅπως εἶπε καὶ ὁ Κύριος. Ὅμως, μαζὶ μὲ τὰ βαρύτερα, ἂς ἐφαρμόζουμε καὶ αὐτά. «Ταῦτα δὲ ἔδει ποιῆσαι κἀκεῖνα μὴ ἀφιέναι» (Ματθ. κγ΄ 23).

Τί εἶναι εὐλάβεια;

Ἡ λέξη εὐλάβεια (εὐλαβίη στὴν ἰωνικὴ διάλεκτο) προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα εὐλαβέομαι-οῦμαι καὶ σημαίνει τὴν προσοχή, τὴν διακριτικότητα, τὴν σύνεση, τὴν ἐπιφυλακτικότητα, τὴν φροντίδα. Λέει κάπου ὁ Πλούταρχος: «Τὰς πολυχορδίας μετὰ πολλῆς οἱ μουσικοὶ κινοῦσιν εὐλαβείας» (Ἠθ. 661D). Μὲ πολλὴ εὐλάβεια δηλαδὴ κινοῦν (κρούουν) οἱ μουσικοὶ τὶς χορδὲς τῶν ὀργάνων τους· μὲ πολλὴ λεπτότητα, προσοχή, συγκέντρωση, συναίσθημα καὶ φροντίδα. Εὐλάβεια ὀνομάζει ἐδῶ τὶς τόσο χαριτωμένες κινήσεις τῶν μουσικῶν, τοὺς ὁποίους ἐξ αὐτοῦ ἀκριβῶς ἀρεσκόμεθα ὄχι μόνο νὰ ἀκοῦμε, ἀλλὰ καὶ νὰ βλέπουμε. Καὶ οἱ δικές μας κινήσεις ἔτσι θὰ πρέπει νὰ εἶναι (εὐλαβεῖς), κυρίως μέσα στὴν ἐκκλησία. Τέτοια θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἡ φροντίδα μας γιὰ τὰ ἱερὰ πράγματα.

Γι’ αὐτὴν τὴν εὐλάβεια ἐγὼ ὁμιλῶ, ὄχι γιὰ τὴν ψευδοευλάβεια μερικῶν, τὴν ἐπιδερμικὴ καὶ ἐπίπλαστη. Ἡ ἀληθινὴ εὐλάβεια πηγάζει ἀπὸ τὴν πνευματικότητα. Ὁ πνευματικὸς ἄνθρωπος εἶναι συνάμα καὶ εὐλαβής. Ὁ εὐλαβὴς ὄχι ἀπαραίτητα καὶ πνευματικός. Μπορεῖ νὰ εἶναι καὶ ἀρρωστημένος μάλιστα, νὰ κατατρύχεται ἀπὸ τὰ σύνδρομα τοῦ εὐσεβισμοῦ, τοῦ ἠθικισμοῦ καὶ τοῦ νομικισμοῦ. Μπορεῖ ἡ εὐλάβειά του νὰ ἀκουμπᾶ σὲ δεισιδαιμονίες, νὰ ἐμπνέεται ἀπὸ μαγικὲς ἀντιλήψεις.

Ὁ ἅγιος Παΐσιος, ποὺ τοῦ ἄρεσε νὰ παίζει μὲ τὶς λέξεις, ἔλεγε χαριτολογῶντας ὅτι πολλὲς φορὲς ὁ "εὐλαβὴς" δὲν ἀπέχει πολὺ ἀπὸ τὸν "βλαμμένο"!

Χρειάζεται λοιπὸν διάκριση, καὶ ἂς μᾶς τὴν χαρίζει ὁ δωροδότης Θεός, ὥστε μὲ ἀσφάλεια καὶ χωρὶς χρονοτριβὴ νὰ ἀντιλαμβανόμαστε ποιό τὸ ἄρρωστο καὶ ποιό τὸ ὑγιές, ποιό τὸ ἐπίπλαστο καὶ ποιό τὸ ἀληθινό, ποιό τὸ ἦθος τοῦ εὐσεβισμοῦ καὶ ποιό τὸ τῆς ἀληθινῆς εὐλαβείας, ποὺ εἶναι καρπὸς πνευματικός, ἄρωμα εὐσεβείας, σεμνοπρεπείας ἀπάνθισμα.